سیاست‌های صنعتی باید با نگاه به هرم جمعیتی و توانایی‌های ملی تدوین شود
نادره شاملو در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، افزود: کارشناسان و متخصصان با تفکرات و سلائق مختلف، دیدگاه‌ها و پیشنهادهای متفاوتی برای اقتصاد و صنعت ایران ارائه می‌دهند که البته بسیاری از آن‌ها درخور تأمل است.
این مشاور ارشد سابق بانک جهانی، گفت: قرار است به‌عنوان یکی از سخنرانان کلیدی «همایش بین‌المللی سیاست‌های صنعتی و تجاری برای توسعه صادرات و اشتغال» دیدگاه‌ها و تجارب خود را مطرح کند.
وی درباره نگرش‌های حاکم در سیاست‌های توسعه‌ای در محافل اقتصادی دنیا که در یک دسته‌بندی مشخص چه رویکردهایی را دنبال می‌کنند، گفت: در جهان امروز دو نگرش کلان در حوزه سیاست‌های صنعتی وجود دارد که در تقابل با هم صف کشیده و در تضاد با یکدیگر قرار دارند که یکی از این دو گروه به سیاست‌گذاری صنعتی معتقد است؛ سیاست‌گذاری هدفمندی که مشوق را مشخص کرده و مسیر حرکت صنعت را معین می‌کند.
وی اضافه کرد: گروه دوم اما برخلاف نظر اول معتقد به هموارسازی اقتصاد است و می‌گوید اگر آزادسازی اقتصادی اتفاق بیفتد، همچون آبی که از سرچشمه رها می‌شود، مسیر خود را پیدا و جریان اقتصادی خود را کشف می‌کند.
وی گفت: برای تبیین هرچه بهتر هردو نگاه و نگرش می‌توان به مصداق‌هایی اشاره کرد؛ به‌عنوان مثال اندونزی در دهه 90 – 80 میلادی روی هواپیماسازی سرمایه‌گذاری کرده بود و یکی از دوستان نزدیک سوهارتو رییس جمهور اندونزی آن را مدیریت می‌کرد.
وی افزود: براین اساس سیاست‌گذاری صنعتی اندونزی به هواپیماسازی تمایل و تمرکز پیدا کرده بود و این کشور می‌خواست یکی از قدرت‌های معتبر هواپیماسازی جهان شود و توان صنعتی، بودجه و خود را به سمت این صنعت حرکت داد، البته این سیاست در همان بحران 8-1977 با اشکالات زیادی روبرو شد و هنوز هم به جایی نرسیده و با مساله مالی و تکنیکی زیادی دست و پنجه نرم می کند.
وی ادامه داد: در مقابل، نگرش دوم اعتقادی به چنین سیاست‌گذاری ندارد و معتقد است مردم براساس بضاعت‌ها و توانمندی‌ها کسب و کار و تجارت خود را سامان می‌دهند و نیاز به دخالت و جهت‌گیری مستقیم دولت‌ها نیست، کافی است دولت‌ها شرایط، مشوق‌ها و مالیات را مشخص کنند آن وقت مردم براساس امکانات و مهارت خود حرکت می‌کنند بنابراین حالا می‌توانند کشتی بسازند یا هواپیما، به توریسم اهمیت بدهند یا صنایع غذایی همه تقابل به اینجا ختم نمی‌شود.
وی افزود: عده‌ای براین باورند که کشورهای توسعه‌یافته اگرچه می‌گویند، سیاست‌گذاری صنعتی اقتصادی ندارند (و به قولی آب را رها کرده تا جوی خود را پیدا کند)اما این گزاره صد درصد واقعی نیست.
شاملو گفت: دولتی همچون آمریکا که مدعی است بازار آزاد همه چیز را تعیین می‌کند، سیاست‌های مشخصی به‌طور مثال در حمایت از تکنولوژی‌های مدرن، به خصوص از دیدگاه پژوهش چه در دانشگاه‌ها و چه در مراکز تحقیق دارد حمایت از شبکه عظیم اینترنت و تکنولوژی‌های وابسته در دولت آمریکا وجود داشته و دارد.
وی اظهار داشت: نکته اینجاست که منتقدین می‌گویند، کشورهای توسعه‌یافته برخلاف ادعای آزادی صد درصدی بازار، سیاست‌های حداقلی صنعتی دارند و صنایع را با مشوق ها و مخصوصاً نوع مالیات‌ها و خط و ربط می‌دهند.
وی درباره اینکه ایران در چه شرایطی قرار دارد گفت: اگر بخواهیم به موضوع ایران به‌عنوان کشور در حال توسعه نگاه کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که کدام یک از این دو نوع نگرش می‌تواند مشکلاتش را حل کرده یا تعادلی دربازارهایش برقرار کند، باید دید آیا باید سیاست‌های صنعتی به همه چیز خط و ربط دهند یا اینکه مشوق‌ها و مالیات‌ها را دولت مشخص کند تا بازارها براساس مهارت‌ها و بضاعت‌ها خودشان را پیدا کنند؟ برای این انتخاب به موضوعی عمیق‌تر برمی‌خوریم ؛ موضوعی که در لایه‌های اولیه در مقابل کارآفرین ایستاده است.
وی افزود: قوانین دست و پاگیر و سد راه‌هایی که سال‌هاست روی هم انباشته شده و توان کارآفرین یا نوآفرین را به اضمحلال می‌کشاند، غیر از قوانینی که سد راه است برای سیاست‌گذاری صنعتی یا ایجاد مشوق باید نگاه دقیقی به استعدادهای ایران داشته باشیم و بدانیم هرم جمعیتی ما چه الگویی را نشان می دهد.
اقتصاددان ایرانی و کارشناس توسعه بین‌الملل ادامه داد: هرم جمعیتی ایران در حال حاضر نشان می‌دهد که بیشترین جمعیت ایران بین 20 تا 50 سال هستند که یا تحصیلات خود را به اتمام رسانده یا تحصیل می‌کنند.
وی تاکید کرد: ایران در هیچ دوره تاریخی پیش از این، جمیعتی 80 میلیونی نداشته است و از آن مهم‌تر این درصد از جمعیت هم تحصیل‌کرده و باسواد نبوده‌اند و به طور قطع برای اجرای هر نقشه‌ای باید اولویت، استفاده از توان و بضاعت این گروه جمعیتی باشد.
وی درخصوص تحلیل نابسته به جنسیت این جمعیت گفت: تحلیل دیگری که بر هرم جمعیتی ایران می توان داشت؛ نرخ رشد زنان تحصیل‌کرده است با توجه به اینکه 60 درصد تحصیل کنندگان ایرانی زنان هستند، باید سیاست‌های اقتصادی را به گونه‌ای رقم زد که بتوان بیشترین بهره را از این گروه جمعیتی گرفت اگر بخواهیم براساس این هرم جمعیتی سیاست‌ها را تعریف کنیم، باید بر روی اقتصاد خدماتی برنامه‌ریزی کرد و بانکداری و توریسم را توسعه داد.
وی اظهار داشت: به عبارت دیگر صنایعی که زنان تحصیل‌کرده بین 30 تا 60 سال در آن می‌توانند نقش موثری را بازی کنند باید در اولویت باشند چرا که ویژگی‌هایی همچون مردمداری ، صبر و فهمیدگی، روابط عمومی و ارتباط‌گیری بهتر با پیرامون در زنان بارزتر است و به پختگی سنی هم رسیده‌اند.
وی درباره اینکه به غیر از حوزه‌ها چه بخش‌هایی می‌تواند و باید مورد توجه قرارگیرد، گفت: اگر سمت و سوی سیاست‌ها به تولید «های‌تک»گرایش دارد، باید از نیروی جوان 20 ساله و تازه فارغ‌التحصیل استفاده کرد چرا که این نیرو به خاطر نداشتن تجربه، دستمزد کمتری می‌طلبد اما به دلیل این که تازه فارغ‌التحصیل شده، دانش تازه‌تری دارد و به این دلایل می‌تواند هزینه‌های تولید را پایین نگه دارد.
وی افزود: سیاست‌های تولید اگر به سمت و جهت تکنولوژی‌های جدید است قطعاً شما باید به روی نخبگان و دانشگاهیان سرمایه‌گذاری کنید و برنامه‌ریزی به گونه‌ای باشد که این گروه دراین بازارها فعال شوند.
وی درباره ویژگی‌های تاریخی و اقلیمی ایران نیز گفت: به طور قطع کشورهایی مثل کره که قبلاً در این راستا خیلی فعال نبودند حالا سرمایه‌گذاری زیادی درباب فرهنگ و هنر می‌کنند تا در این رشته‌ها نیز بتوانند صادرات داشته باشند. حال اینکه ما ایرانی‌ها از قدیم و گذشته‌های دور در صادرات فرش و قالی، صنایع دستی و انواع فرآورده‌های کشاورزی حرف اول را در جهان می‌زدیم اما امروز این جایگاه ممتاز و ویژه ما با تردیدها جدی روبروست. ما در این حرفه‌ها و کسب و کار ممتازیم و نباید این امتیاز را از دست بدهیم ما باید از مهارت‌ها و اندوخته‌های ملی که به ما ارث رسیده، استفاده کنیم.
وی تصریح کرد: هر سیاست صنعتی باید مبتنی بر استعدادها، توانایی‌ها و مهارت‌هایی که ملتی قرن‌ها آن را داشته و پرورش داده است، باشد وقتی به صادرات غیرنفتی چشم داریم، این مهارت‌های قومی و ملی بسیار مهم هستند و می‌توان آن‌ها را با سیاست‌گذاری صحیح پایدارکرد.